Teraźniejsza Prawda nr 254 – 1971 – str. 14
zwalczając gnostyczną konglomerację Marcjona wykonaną z czterech Ewangelii, a powstałą między 144 a 150 r. po Chr. oraz zwalczając tzw. piątą Ewangelię napisaną około 140 r. po Chr. przez największego z gnostyków Walentyniana i nazywaną Ewangelią Prawdy, którą Walentynian uważał za tak prawdziwą jak cztery Ewangelie, zwalczając alogianów, którzy odrzucili Ewangelię Jana z powodu jej nauk o Logosie, jak również zwalczając niektóre sekty wyłącznie posługujące się Ewangeliami Mateusza lub Marka, przedstawił nasze cztery Ewangelie jako pochodzące od Chrystusa przez czterech Apostołów („on dał nam Ewangelię w czterokształtnej formie”) i głosił, że lekceważenie tych czterech Ewangelii jest bluźnierstwem przeciw Bogu i Chrystusowi. Ireneusz i inni mu współcześni oznaczyli tę Ewangelię w poczwórnej formie specjalnymi określeniami: Ewangelią według Mateusza, według Marka, według Łukasza i według Jana. To zaś, że żadna inna Ewangelia nie była używana w Kościele owych czasów jest widoczne z milczenia na ten temat Kanonu Tertuliana, Orygenesa i Muratoriana, gdy cytowali z ksiąg zwanych Ewangeliami. Muratoriański Kanon, który datuje się z roku 170 po Chr. podaje nam listę ksiąg Nowego Testamentu. Początek jednak i koniec zaginęły. Fragment zaś, który obecnie posiadamy zaczyna wyliczenie od Ewangelii Łukasza i brzmi jak następuje: „Z Ewangelii trzecią księgą [jest] według Łukasza”. Z tych słów wynika, że zaginiona część kanonu odnosiła się do księgi Mateusza jako pierwszej Ewangelii i do księgi Marka jako drugiej Ewangelii. Dalej kanon nazywa księgę Jana czwartą Ewangelią. Są więc w tym Kanonie wyraźnie wyliczone Ewangelie Łukasza i Jana jako trzecia i czwarta a to pociąga za sobą, że Ewangelie Mateusza i Marka były wyliczone jako pierwsza i druga.
Ten fakt i wyliczenie reszty ksiąg Nowego Testamentu w katalogu z objaśnieniami wskazuje, że przynajmniej w r. 170 po Chr. księgi te były zebrane w jeden tom. Jedynymi księgami Nowego Testamentu tu nie wyliczonymi w tym fragmencie są: list do Żydów, list Jakuba i 2 list Piotra, które niewątpliwie były wyliczone w części lub częściach kanonu, które zaginęły. Klemens z Aleksandrii mówi około r. 200 po Chr. o „czterech Ewangeliach nam danych” i rozróżnia pomiędzy nimi i „niektórymi tak zwanymi Ewangeliami”, które nie mogą być użyte jako obowiązujące dowody dla chrześcijan, tak jak cztery Ewangelie. Począwszy od czasu Ireneusza nie ma wzmianki o żadnej innej Ewangelii prócz naszych czterech, które by były odczytywane na zebraniach kościelnych. Alogianie, którzy zaprzeczali przedludzkiej egzystencji naszego Pana, około r. 170 po Chr. zgodzili się, że Ewangelia Jana była napisana za czasów Apostoła Jana, lecz twierdzili, że nie była ona napisana przez Apostoła Jana, ale przez Ceryntusa, jednego z pierwszych gnostyków. Tacjan w latach 170—180 po Chr. dostarczył Kościołowi swego dzieła pod tytułem Diatessaron (poprzez cztery,
kol. 2
tzn. jedna Ewangelia wysnuta z czterech Ewangelii), z czego wynika oczywiście nie tylko, że te cztery Ewangelie były uznawane za kanoniczne przed jego czasem, ale również że one były jedynymi w ten sposób uznanymi, w przeciwnym razie bowiem posługiwałby się on też innymi pisząc Diatessaron. Serapion, biskup Antiochii około roku 200 po Chr. słysząc, że jakaś inna poza czterema Ewangeliami była odczytywana w pewnych kościołach jego diecezji, po zbadaniu sprawy zabronił tego właśnie na podstawie, że tylko cztery Ewangelie są kanoniczne. Orygenes około r. 220 po Chr. powiedział co następuje: „Kościół Boży sankcjonuje tylko cztery Ewangelie”. Wynika z tego, że pomiędzy 170 a 220 r. po Chr. były tylko nasze cztery Ewangelie uważane w Kościele za pochodzące od Apostołów.
Oświetlijmy teraz z kolei sprawę listów Św. Pawła za okres od 170 do 220 r. po Chr. Wszędzie nasze 14 listów noszących jego imię uznawano jako pochodzące od niego. Wyjątek pod tym względem stanowił w Kościele Zachodnim list do Żydów, który nie był przez ten Kościół przyjęty za kanoniczny, gdyż ogólnie w Kościele Zachodnim w owym czasie nie wierzono, by pochodził spod pióra Pawła. Natomiast w Kościele Wschodnim był on powszechnie przyjęty jako kanoniczny i „Boski”. Dwa zaś listy błędnie przypisywane Św. Pawłowi, a mianowicie list do laodycean i do aleksandryjczyków były wszędzie odrzucane jako fałszywe, o czym świadczy np. Kanon Muratoriański, który wyraźnie mówi o tym podobnie jak i inni pisarze tego okresu, podczas gdy nie znamy żadnego pisarza ani tego okresu ani wcześniejszego, który by głosił, że zostały one napisane przez Św. Pawła. W czasie tego okresu również Dzieje Apostolskie były powszechnie przypisywane Łukaszowi jako sekretarzowi Św. Pawła. Jest to widoczne z Kanonu Muratoriańskiego, z pism Ireneusza, Klemensa, Tertuliana, Hipolita, Orygenesa i innych. Fragment zaś Muratoriański karci Marcjona za ich odrzucenie. W kanonie tym są Dzieje Apostolskie umieszczone pomiędzy Ewangelią Jana a listami Św. Pawła. Objawienie ma w tym okresie najsilniejsze dowody, iż należy do kanonu. Teofilus z Antiochii (który umarł w r. 180 po Chr.) i Kościół Lyoński we Francji (kościół Ireneusza) cytują Objawienie jako Pismo Święte. To samo czyni Ireneusz i Fragment Muratoriański. Tertulian w r. 200 po Chr. i Klemens cytują Objawienie pod nazwą Apokalipsy, przy czym Klemens napisał do Objawienia komentarz. Nawet montaniści je przyjmowali, podczas gdy alogianie (przeciwnicy Logosa) odrzucali je wraz z innymi pismami Jana. Hipolit (r. 215 po Chr.) napisał dzieło zwalczające ataki na kanoniczność Objawienia. Ogólną opinią między r. 170 a 220 jak również przedtem było, że księga ta została napisana w r. 95 po Chr. i zamknęła kanon Nowego Testamentu.
Jeśli chodzi o listy nie Pawłowe Nowego Testamentu, to części Kanonu Muratoriańskiego, które się zachowały wyliczają ich pięć