Teraźniejsza Prawda nr 252-253 – 1970 – str. 72
Znowu, gdy Judasz uznał niewinność Pana naszego (Mat. 27:4), to on nie wyraził tego słowami mówiącymi dosłownie o całej osobie Jezusa, ale mówił tylko o części Jego osoby: „Zdradziłem krew niewinną”. Te przykłady powinny być wystarczające dla pokazania, że Biblia wśród innych rzeczy posługuje się również figurą synekdochy jako części swojej literackości.
DALSZE BIBLIJNE FIGURY
Następną figurą retoryczną Biblii, którą chcemy przestudiować, jest pytanie retoryczne, które jest zadawane nie w celu uzyskania odpowiedzi, ale dla podkreślenia twierdzenia lub wiary. Św. Paweł używa często w argumentach tej figury retorycznej, jak np. gdy mówi: „Któż kiedy służy żołnierkę swoim kosztem? Któż sadzi winnicę, a owocu jej nie pożywa? Albo któż trzodę pasie, a mleka trzody nie pożywa (1Korynt. 9:7)?” Św. Paweł zadając te pytania bynajmniej nie oczekuje na nie odpowiedzi, tylko przedstawia te fakty silniej niż gdyby je wyraził afirmatywnie. Kilka dalszych przykładów wyjaśni tę myśl lepiej: Bo cóż na tym, jeśliby niektórzy nie uwierzyli? Azaż niedowiarstwo ich zniszczy wiarę Bożą? … Azaż niesprawiedliwy jest Bóg, który gniew przywodzi? … Albowiem jakożby Bóg sądził świat (do Rzymian 3:3, 5, 6)? Czyż Zakon zniszczymy przez wiarę (do Rzymian 3:31)? Szczególną cechą tej literackiej figury jest to, że gdy chcemy coś twierdzić, czynimy to przez pytanie w formie negatywnej; a kiedy zaś chcemy czemuś zaprzeczyć, to zadajemy pytanie twierdzące, np.: Izalim nie jest Apostołem? Izalim nie jest wolny? Izalim Jezusa Chrystusa Pana naszego nie widział? Izali wy nie jesteście pracą moją w Panu? Izali nie mamy wolności jeść i pić? Izali nie mamy wolności wodzić z sobą siostry żony, jako i drudzy Apostołowie i bracia Pańscy i Kiefas (1Korynt. 9:1, 4, 5)? Pytania te potwierdzają przy pomocy przeczenia. W następujących zaś przykładach pytania zaprzeczają choć nie ma w nich negacji: I mamyż drażnić Pana? Izaliśmy mocniejsi niżeli On (1Korynt. 10:22)? Okrzyk (exclamation). jest figurą biblijną bardzo zbliżoną do pytania retorycznego pod tym względem, iż wyraża on myśl mocniej niż wyraziłoby ją zwykłe twierdzenie, z tego też względu szczególnie nadaje się do wyrażenia zdziwienia lub emocji. Zwróćmy uwagę na następujące wykrzyknienia: O jakoż pośniedziało złoto! O jakoż zmieniło się wyborne złoto (Treny 4:1)! O głębokości bogactwa i mądrości i znajomości Bożej! Jako są niezbadane sądy Jego i niedoścignione drogi Jego (do Rzymian 11:33)! Następne zaś dwa wiersze są przykładami negacji osiągniętej przez pytania twierdzące.
Ten sam rodzaj emocji, którą wyraża wykrzyknienie, jest czasami wyrażony też apostrofą. W apostrofie zwracamy się w drugiej osobie, przemawiając do kogoś nieobecnego jakby był obecny, do nieożywionego jakby było czymś ożywionym albo do umarłego jakby
kol. 2
do żyjącego. Jednym z najlepszych przykładów apostrofy jest mowa Dawida skierowana do zmarłego Absaloma: „Synu mój Absalomie, synu mój! Synu mój Absalomie! Obym ja był umarł miasto ciebie! Absalomie, synu mój, synu mój” (2Sam. 18:33)! Dawida lament nad Saulem i Jonatanem jest jeszcze bardziej charakterystycznym przykładem rozszerzonej personifikacji (2Sam. 1:21—27). Jest to zbyt długi tekst, by go tu cytować, więc radzimy czytelnikom by przeczytali go z Biblii. Inne dobre przykłady apostrofu znajdują się w ks. Obj. 12:12; 18:10, 20; w Ks. Neh. 6:9; Joela 2:22. Personifikacja jest figurą, nadającą życie przedmiotom martwym i jest bardzo zbliżona do apostrofy. W niektórych wypadkach apostrofa i personifikacja są niemal identyczne. Personifikacja jednak nie koniecznie musi być w drugiej osobie, podczas gdy apostrofa jest zawsze w drugiej osobie. Co więcej, apostrofa zawsze personifikuje, gdy jest skierowana do martwych przedmiotów. Prorocy bardzo często używają personifikacji, np.: O mieczu Pański, dokąd się nie uspokoisz? Wróć się do pochew twoich, uśmierz się, a ucichnij (Jerem. 47:6)! Gdzież jest, o śmierci, żądło twoje? O grobie, gdzie jest twe zwycięstwo (1Korynt. 15:55)? Innymi przykładami są: Jer. 4:28; 22:29; Treny 2:15. Specjalnie dobry przykład to tekst Izaj. 55:12: „Góry i pagórki chwałę przed wami głośno zaśpiewają, a wszystkie drzewa polne rękami klaskać będą”. Hiperbola (forma przesadna) czasami też jest używana w Biblii. Gdy się zdarza, zazwyczaj ludzie w niej przesadzają, lub idiomatyczne albo figuralne wyrażenie jest dodane do hiperboli. Oto kilka przykładów hiperboli: „W onych siedmiu latach ziemia rodziła pełnymi garściami” (1Moj. 41:47). „Miasta wielkie i wymurowane aż ku niebu” (5Moj. 1:28). „I zdaliśmy się sobie przy nich jako szarańcza [tu zachodzi też porównanie], takimiż zdaliśmy się i onym” (4Moj. 13:33, 34). Wszystkie te przykłady są przykładami używania hiperboli w Biblii.
Ironia jest inną figurą używaną w Biblii i podobną ma cechę do figury pytania retorycznego, tzn. że jej twierdzenia są negacjami, a jej negacje są twierdzeniami. Oto kilka dobrych przykładów ironii biblijnej. Ijob mówi: „Bez wątpienia wy jesteście ludźmi i mądrość umrze razem z wami” (Ijob 12:2 wg poprawniejszego przekładu)! Elijasz drwi z kapłanów Baala tymi słowami pełnymi ironii: „Wołajcie większym głosem, ponieważ to jest bóg; tylko że się albo zamyślił, albo poluje, albo jest w podróży, albo też śpi i trzeba go obudzić” (1Król. 18:27)! Święty Paweł używał skutecznie ironii w 1Kor. 4:8, 10, mówiąc: .„Jużeście nasyceni, jużeście ubogaceni, bez nas królujecie … Myśmy głupi dla Chrystusa, aleście wy roztropni w Chrystusie; myśmy słabi, aleście wy mocni; wyście zacni, aleśmy bezecni”! Skala wstępująca tzn. stopniowanie (climax) jest również używane w Biblii jako figura retoryczna. W stopniowaniu słowa w części zdania, same części zdania lub całe zdania stopniowo wzrastają, jeśli chodzi o ich kolejne znaczenie (ważność).