Teraźniejsza Prawda nr 70 – 1934 – str. 44
te wszystkie zalety, jakie charakteryzowały Lutra jednego z dwudziestu największych mężów historji. Lecz w Lutrze nie znajdujemy zaś tego taktu i tej zdolności pracowania wspólnie z innymi, jakie charakteryzują Cranmera. Każdy z nich w swej własnej osobie był szlachetnym i zdolnym narzędziem Pańskiem do posuwania naprzód powierzonej sobie pracy. Luter nie nadawałby się do wykonania pracy Cranmera jako poddany Henryka VIII, a Cranmer nie mógłby wykonać takiej pracy, jaką Luter wykonał jako poddany Karola V. Dziękujemy Bogu, za różniącą się, a jednak poważną i wzniosłą pracę, jaką tych dwóch wielkich sług Bożych dokonało.
(43) Główniejszymi wodzami z pośród tych wodzów, którzy potracili korony, a ci co przekręcili ruch zapoczątkowany przez Cranmera na Kościół episkopalny albo przyjęli go Jako taki, byli tacy mężowie jak np. Parker, Grindal, Whitgift, Hooker, Taylor, Barrow i Laud, chociaż poprzednio Cranmer i inni wodzowie Maluczkiego stadka, np. Ridley, Latimer, Ferrar i Hooper, wszyscy będący ówczesnymi biskupami, a którzy za wiarę zginęli na stosie za czasów królowej angielskiej zwanej „Krwawą Marią”, przyczynili się w znacznej mierze do obrócenia ruchu Cranmera na Kościół Episkopalny. Za czasów Parkera, pierwszego arcybiskupa kantu-aryjskiego po okresie panowania „krwawej Marii”, Kościół Episkopalny zaprowadził swoje obecne wyznanie w 39 artykułach, które były potwierdzone przez konwokacje w 1562 roku i uprawomocnione przez Parlament w roku 1571, jako fundamentalny statut. W ten sposób Kościół Episkopalny był ustanowiony przez prawo, otrzymując episkopalną konstytucję z apostolskim następstwem za swą doktrynalną podstawę, pod supremacją królewską, jako Kościół ustanowiony. Rozwój jego sekciarskiego charakteru nastąpił nieco później, szczególnie przez pisma Hookera i administrację dwóch prymasów Whitgifta i Lauda. Oni obaj odstąpili od pozycji Cranmera, który uczył, że królewska supremacja znaczy podległość kleru i ludzi świeckich władzy królewskiej, a natomiast przyjęli pozycję Henryka VIII, którą Cranmer musiał znosić, ale z którą się nie zgadzał, tj., że po Bogu król jest Głową albo Rządcą nad Kościołem, jak również nad duchowieństwem i, ludźmi świeckimi – co było wielką różnicą. W skutek takiej nauki angielski władca stał się papieżem Anglii. Wodzowie utracjuszy koron wprowadzili wiele innych błędów. Lecz przy jednej rzeczy stali oni mocno, tj., że władzy cywilnej mają być poddani wszyscy ludzie świeccy i duchowni, i że Kościół jest poddany, a nie panuje nad władzą cywilną; a zatem, wskutek takiej obrony tej nauki oni, jako pozafiguralny Elijasaf ofiarowali misę, czaszę i łyżkę. A ta ich czynność, połączona z nadmiarem władzy, jaką oni przypisywali cywilnemu władcy, jest reprezentowaną w znaczeniu imion Elijazaf (powiększenie władzy ponadto co się należy) i Duel (uznanie władzy).
DUCHOWIEŃSTWO PODDANE WŁADZY CYWILNEJ
(44) Gdy ruch Cranmera był jeszcze jako taki, tj. zanim wodzowie tracący swe korony zamienili ten ruch na Kościół Episkopalny, toczył się wówczas wielki spór o Henryka VIII, gdyż on za doradą Cranmera, zajął zwierzchnictwo nad wszystkim duchowieństwem, odłączając papieża od sprawowania wszelkiej władzy w Anglii. Papieskie posłuszeństwo Karolowi V wbrew swoim własnym przekonaniom odnośnie kwestji tyczącej się ważności ślubu Henryka i jego długoletnie przedłużanie i trzymanie tej sprawy w zawieszeniu doprowadziły Henryka do gniewu. Papieskie gwałcenie starożytnych statutów Provisors i Praemumire gniewały Henryka tem więcej. Przekraczanie Statutu Martwej Ręki (Mortmain) przez kler i zakonników doprowadzały go do gniewni w najwyższym stopniu. Za doradą Cranmera postanowił zmusić ich do przestrzegania tych orzech praw, a to doprowadziło go do zaciętej walki z papieżem. Cała Anglia trzymała stronę za Henrykiem, który tym sposobem pozbawił papieża wszystkiej władzy nad kościołem i państwem angielskim, ale ten jego postępek był również przeciw poglądom Cranmera, które on nie wyraził dobitnie, ponieważ uważał się być poddanym królowi, jako najwyższej władzy, Henryk w rzeczywistości uczynił się przez to samo papieżem Anglii. Oczywiście, że król był winnym za zło jakie się wówczas wyłoniło, i pomimo tego, że papiści obwiniali protestantów za wszystko zło, to jednak ono nie może być zwalone na protestantyzm; bo król pomimo, że odrzucił zwierzchnictwo papieskie tak polityczne jak i duchowe w Anglii, to jednak żył i umarł jako katolik, pomordowawszy wielu męczenników protestanckich jedynie w tym celu, by zapobiec przedostaniu się protestantyzmu do Anglii, chociaż niewątpliwie był tym, co przygotował grunt pod protestantyzm przez odrzucenie supremacji papieskiej w kościele i państwie.
(45) Wielce rozgniewany na postępowanie Henryka, papież Paweł II już w sierpniu 1535 przygotował bullę na wyklęcie Henryka z Kościoła i usunięcie go z tronu; lecz przyjacielscy królowie europejscy zdołali odradzić papieżowi ogłoszenie tej bulli aż do roku 1538. Ale w sierpniu, 1538, papież, pomimo protestów i nalegań królów europejskich, ogłosił ją. Ten papież gdy był kardynałem, był jednym z najgorliwszych członków sądu papieskiego, który to sąd był prawie jednogłośnie po stronie Henryka, przynalegał on swego poprzednika, by unieważnił ślub Henryka z Katarzyną zaraz na samym początku, Jako będący przeciw Pismu św., i prawom kościelnym. Teraz zaś, będąc papieżem, udawał, że Henrykowe postępowanie z Katarzyną było głównym powodem wyklęcia i usunięcia go z tronu, dobrze wiedząc o tem, że nie to było głównym powodem, lecz to, że Henryk nie zgadzał się na papieskie bezprawne zagarnięcie władzy, wolności i bogactwa narodu angielskiego i że ostatecznie pozbawił papieża wszelkiego zwierzchnictwa tai w kościele jak i państwie angielskiem, a zatem to było główną przyczyną wyklęcia Henryka i wydanie rozkazu, by pozbawiono go tronu.
(46) Podamy najgłówniejszą treść tej bulli, która miała 22 paragrafy, aby nasi czytelnicy widzieli co nowocześni papieże czyniliby, gdyby mogli. Po przedmowie, w której jest powiedziane, iż papież jest zastępcą Chrystusa nad Kościołem i Państwem w Chrześcijaństwie, w paragrafach 1-3, wykazuje on Henrykowi rzekome jego przestępstwa. W paragrafie 4 napomina Henryka I jego partIe, ażeby zaniechali popełniać zło, a naprawili to, co źle uczynili. W paragrafie 5, zabrania udzielania wszelkiej pomocy królowi; w paragrafie 6, wyklina wszystkich, co nie czynią pokuty w tej sprawie; w paragrafie 7, oskarża jego obrońców o bunt, twierdzi, że Henryk postradał królestwo, rozkazuje wszystkim w to wmieszanym stawić się przed rozmaite trybunały w pewnym określonym czasie, a również wzywa Henryka, by się stawił osobiście lub przez swego przedstawiciela do Rzymu na sąd w przeciągu 90-ciu dni, za odmówienie uczynienia któregokolwiek z tych rozkazów straszy wyklęciem po trzech dniach następnych. W paragrafie 8, grozi interdyktem całej Anglii (interdykt-klątwa papieska rzucona na cały kraj, w którym było zabronione odprawianie nabożeństwa mszy i udzielanie sakramentów, a również rozkaz wydany katolickiemu klerowi, z kilku wyjątkami opuszczenia Anglii, innemi słowy, niech to królestwo, z kilku wyjątkami, pozbawione łaski Bożej według zapatrywania papieskiego, idzie do djabła na zatracenie). Paragraf 9, wydziedzicza dzieci Henryka i wszystkich jego obrońców i pozbawia ich wszystkich przywilejów, nawet obywatelstwa, ogłaszając ich za pohańbionych. Paragraf 10, uwalnia wszystkich obywateli Anglii od ich przysięgi na wierność królowi i jego obrońcom a rozkazuje im odłączyć się od nich i nie mieć z nimi nic do czynienia. Paragraf 11 ogłasza, iż pozbawia ich wszelkich praw legalnych, a nawet prawa, by być świadkiem w sądzie, prawa zapisywania komuś swego majątku, albo podpisania jakiego legalnego dokumentu, lub posiadania własności itp. Paragraf 12, rozkazuje, by nie mieć z nimi żadnej osobistej łączności, to jest absolutny bojkot. Paragraf 13, zakazuje duchowieństwu i zakonnikom pod karą ekskommuniki i pozbawienia ich prebendy i znowu rozkazuje wszystkim, oprócz kilku wyjątków, aby opuścili Anglię. Paragraf 14, nawołuje wszystkich Anglików, przez obietnice zatrzymania na własność wszystkiego, co zagrabią, aby się zbuntowali przeciw Henrykowi i jego obrońcom i pozbawili ich władzy, oraz; wygnali z kraju, zabraniając równocześnie wszystkim pod groźbą powyżej wymienionych kar, by się nie ważyli stawić w ich obronie. W paragrafie 15 nawołuje książąt chrześcijaństwa, aby wtargnęli do Anglii i zabrali ją Henrykowi i unieważnili wszystkie traktaty i zobowiązania z nim zawarte. Paragraf 16 rozkazuje wszystkim żołnierzom i marynarzom podnieść broń przeciw Henrykowi i jego obrońcom i zabrać wszystkie jego posiadłości dla siebie, włączając i te w obcych krajach. Paragraf 17, potwierdza to, iż zaborcy posiadłości mogą zatrzymać to, co zabrali i nakazuje im, by z jeńców uczynili niewolników, oraz zakazuje dostarczania pokarmu Henrykowi i jego obrońcom. Paragraf 18 rozkazuje całemu duchowieństwu i wszystkim zakonnikom pod karą ekskomuniki i pozbawienia ich prebendy w trzech dniach ogłosić, jeżeli możebne publicznie, z krzyżem w ręku i przy pomocy dzwonów i świec zapalonych, anatema czyli klątwy przeciw Henrykowi i jego obrońcom i poprzybijać kopje tej bulli na drzwiach kościelnych i klasztornych. Paragraf 19, wypowiada te same groźby kar na wszystkich, co by przeszkadzali temu publicznemu ogłoszeniu i na wszystkich urzędników państwowych, którzyby nie popierali tego ogłoszenia. Paragraf 20, twierdzi, że Henryk i jego obrońcy będą mieli dostateczną znajomość o wygłoszeniu tej bulli, jeżeli ona będzie umieszczona na drzwiach wymienionych kościołów – wszystkie kościoły, będące poza granicami Anglii, któreby chciały tę bullę ogłosić, mogą to uczynić, gdyż ten paragraf do tego ich upoważnia. Paragraf 21, ogłasza, że ze względów powiadomienia, każda kopja bulli podpisana przez notariusza i prałata ma być prawomocną. Paragraf 22, zabrania każdemu naruszać albo zbijać tendencję tej bulli, pod karą gniewu Wszechmocnego Boga i świętych Piotra i Pawła. Data ostatniego wydania tej bulli jest podana jako 30 sierpnia 1535 r., lecz jak zaznaczono powyżej, że wpływ monarchów europejskich powstrzymał opublikowanie jej przez trzy lata – aż do sierpnia 1538 roku.
(47) Ta bulla pod wielu względami jest godną uwagi i różni się pod pewnym względem od innych buli papieskich. Przede wszystkiem