Teraźniejsza Prawda nr 252-253 – 1970 – str. 71
iż zdobią nagrobki proroków, których zabili ich ojcowie, a chcą zabić największego ze wszystkich proroków — Syna Bożego (w. 29—35). Piękne już cytowane antytezy zawarte w porównaniach u Mat. 10:16 są niezrównane. Jak często Bóg używa antytez, przeciwstawiając Swą łaskawość względem Izraela i obojętność Izraela. Izajasz, Jeremijasz, Ezechyjel, Ozeasz, Amos i inni prorocy wciąż używają takich antytez. Ale przede wszystkim obfituje w nie ks. Przypowieści Salom. Zwróćmy uwagę na liczne antytezy w Przypowieściach, choćby tylko na roz 10 jako na przykład antytez w całej księdze: Syn mądry — ojciec szczęśliwy, syn głupi — matka nieszczęśliwa (w. 1); niezbożność nie przynosi korzyści, ale sprawiedliwość ratuje (w. 2); lenistwo prowadzi do ubóstwa, pracowitość zaś wzbogaca (w. 4); błogosławieństwo Boże nad sprawiedliwym, kara Boża nad niezbożnikiem (w. 3); korzyść wynika z użytkowania nadarzających się sposobności, strata zaś z niewykorzystania sposobności (w. 5); powodzenie sprzyja sprawiedliwemu, a klęska niesprawiedliwemu (w. 6); błogosławiona jest pamięć sprawiedliwego, ale pamięć niesprawiedliwego jest zepsuciem (w. 7); sprawiedliwy ostoi się, ale niesprawiedliwy upadnie (w. 8), itd. Antyteza ukazuje się w 32 wierszach tego rozdziału, po którym następują inne rozdziały pełne antytez. Te antytezy zaś z pewnością zwiększają i podkreślają siłę ekspresji literackiej Biblii. Również epigram, będący krótkim sentencyjnym powiedzeniem, znajduje się w obfitości w Biblii. Ks. Przypowieści jest najlepszą ilustracją tej figury retorycznej. Nie mamy potrzeby cytowania lepszych przykładów epigramów niż te, które są w przemówieniach Chrystusa, szczególnie w Jego dwóch największych kazaniach (Mat. roz. 5—7 i Jan 13—17) i w napomnieniach listów apostolskich.
Metonimia, która oznacza zmianę nazwy, gdy np. jedna nazwa lub rzeczownik jest użyty zamiast drugiej, jest często używaną figurą literacką, którą również znajdujemy w Biblii. Zmiana nazwy jest rezultatem jakiegoś związku pomiędzy dwiema nazwami, jak np. gdy się wymienia naczynie zamiast tego, co to naczynie zawiera, przyczynę zamiast jej skutku lub przeciwnie, albo przedmiot zamiast rzeczy, która do niego należy itd. Tak więc u Łuk. 22:20 wśród innych figur retorycznych Jezus używa metonimii, mówiąc o naczyniu zamiast o tym, co ono zawiera. Tekst ten brzmi: „Ten kielich [jego zawartość] jest [przedstawia, tu występuje metafora] Nowe Przymierze [tu druga metonimia zachodzi — skutek jest ukazany zamiast przyczyny; krew bowiem pieczętuje Nowe Przymierze, wypełniając je]. Łukasz 16:29 jest innym przykładem metonimii: Mojżesz i prorocy nie oznaczają tu osób, lecz to co oni wytworzyli — Pismo Święte Starego Testamentu — czyli przyczyna przedstawiona jest zamiast skutku. W 1Moj. 25:23 znajdujemy kilka metonimii, w których skutek jest wymieniony zamiast przyczyny. Do nich należą dwa narody wytworzone przez Ezawa i Jakuba
kol. 2
zamiast ich embrionów, dwa rodzaje ludu zamiast ich embrionów, starszy lud zamiast embrionu oraz młodszy lud zamiast embrionu. W pierwszej części Dz. 1:18 znajdujemy właściwego sprawcę przedstawionego zamiast jego przedstawiciela, tzn. w rzeczywistości nie Judasz, ale kapłani jako jego przedstawiciele kupili pole krwi za pieniądze Judasza zdobyte niesprawiedliwością. Metonimia wskazująca związek z podmiotem jest użyta w 1Moj. 41:13. W rzeczywistości Józef nie przywrócił podczaszego na jego urząd ani nie powiesił piekarza, on tylko był związany z tymi aktami jako ten, który je przepowiedział. Znowu w 5Moj. 28:5: w rzeczywistości nie kosz i nie dzieża były błogosławione, ale ich właściciel i zawartość jako związane z nimi; a więc jest to metonimia dotycząca podmiotu i związku. To samo u Ijoba 32:7: w rzeczywistości nie ,,długi wiek mówić będzie”, ani „mnóstwo lat nauczy mądrości” lecz ludzie, którzy skorzystają z doświadczeń czasu. W tym tekście znowu jest użyta metonimia oparta na związku i podmiocie. Przykłady te wśród wielu innych w Biblii dowodzą użyteczności figury metonimii.
Synekdocha jest figurą retoryczną bardzo zbliżoną do metonimii z tą różnicą, że nie nazwa zastępuje inną nazwę, lecz część jakiejś rzeczy zastępuje jej całość albo całość zastępuje część. Przykładami synekdochy mogą być takie wyrażenia, których używamy, gdy mówimy, że dwadzieścia żagli jest w jednej linii, a mamy na myśli okręty — część tu przedstawiona jest zamiast całości, lub gdy mówimy, że naród amerykański wybrał prezydenta, podczas gdy w rzeczywistości wybrała go tylko większa część narodu (całość zastępuje tu część). Kiedykolwiek część reprezentuje całość lub całość reprezentuje część używamy tego, co się zwie w retoryce synekdocha. Oto przykłady tej figury retorycznej w Biblii, gdzie całość jest użyta dla określenia części: 1Moj. 6:12 powiada: „zepsowało było wszelkie ciało drogą swoją na ziemi”. W powiedzeniu tym całość nie obejmowała Noego i siedmiu członków jego rodziny. U Mat. 3:5 jest inny doskonały przykład użycia synekdochy, w którym część jest określona przez całość: „Tedy wychodziło do niego Jeruzalem [także występuje tu metonimia, bo rzecz zawierająca jest wymieniona zamiast jej zawartości] i wszystka Judzka ziemia [także tu występuje rzecz zawierająca zamiast jej zawartości] i wszystka kraina koło Jordanu [także rzecz zawierająca zamiast zawartości]”. W rzeczywistości nie wszyscy, ale liczni mieszkańcy tych okolic przyszli do Jana. Przykłady użycia synekdochy, gdzie część reprezentuje całość są następujące: „Prochem jesteś i w proch się obrócisz” [Adam w rzeczywistości był czymś więcej niż prochem, bo był osobą złożoną z ciała (prochu) i pierwiastka życia (1Moj. 3:19)]; „Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj” (Mat. 6:11). Chleb w tym wypadku reprezentuje nie tylko chleb, ale to wszystko, co jest nam potrzebne dla podtrzymywania ziemskiego i duchowego życia.