Teraźniejsza Prawda nr 246-247 – 1969 – str. 93
Znalazł on godnego następcę w tej gałęzi studiów nad Pismem Świętym w roku 1758 w osobie Jana Dawida Michaelisa z Goettingen w Niemczech, który dzięki swej wielkiej wiedzy z dziedziny orientalistyki odpowiednio uzupełnił wiele braków w książce Lowtha, gdy wydał ją z licznymi notatkami po niemiecku. Wiele lat upłynęło po tym bez specjalnego postępu w tej gałęzi biblijnych studiów aż wielki niemiecki poeta i kaznodzieja Jan Godfryd Herder ogłosił pod koniec osiemnastego wieku zadziwiające dzieło pod tytułem: „Duch Hebrajskiej Poezji”. Ci trzej badacze położyli fundamenty pod studia nad Biblią jako literaturą. Najwybitniejszym nowoczesnym przedstawicielem tych studiów był dr Ryszard G. Moulton z uniwersytetu w Chicago, którego Biblia Nowoczesnego Czytelnika jest klasykiem, jeśli chodzi o przedstawienie Biblii jako literatury — książkę tę oceni każdy miłośnik Biblii po uczynieniu z niej użytku. W dziele tym występuje cała Biblia i trzy poetyckie księgi apokryfów ułożone pod względem literackim wraz z komentarzami literackimi. Ukazuje ono Biblię jako cudowne dzieło z literackiego punktu widzenia. Autor tej książki ukazuje wszystkie literackie fazy Biblii, przedstawiając wydarzenia, osoby i zalety literackie Biblii jaśniejące gorącą żywością barw przed oczyma olśnionych czytelników. Dowiódł on zaiste, że Biblia jako literatura, co oczywiście nie jest najważniejszym przymiotem Biblii, jest w jej Starym Testamencie literaturą dorównującą przynajmniej jakiejkolwiek innej literaturze.
Literatura wszelkich literackich narodów — mówiąc w sposób ogólny — dochodzi do nas zazwyczaj w dwóch formach — prozy i poezji. Wszyscy przywykliśmy do tego oczywiście, że Biblia zawiera prozę, do czego przyczynia się czytanie przez nas Autoryzowanej Wersji. Ale niewielu zdaje sobie z tego sprawę, że całe księgi Biblii są poezją w języku hebrajskim. Dotyczy to prawie wszystkich pism proroków, Ijoba, wszystkich Psalmów, Przypowieści, Pieśni i Kaznodziei Salomonowego. Tylko narracyjne części proroków: Izajasza, Jeremijasza, Ezechiela i Ijoba są pisane prozą. Reszta jest poezją. Jest godne uwagi, że proza biblijna posiada wszystkie formy prozatorskiej kompozycji. Występują tu eseje, jak np. 1Kor. 13:1—13; 2Piotra i list Judy. Bardzo liczne są w Biblii opisy historyczne, jak np. księgi: 1Mojżeszowa, częściowo 2Mojżeszowa, 3Mojżeszowa, 4Mojżeszowa, 5Mojżeszowa i z małymi wyjątkami prawie całkowicie w ks. Jozuego, Sędziów, w dwóch Księgach Samuelowych i Królewskich oraz częściowo w Kronikach w Starym Testamencie, a Dzieje Apostolskie w Nowym Testamencie. Wiele też jest biografii w Biblii, do których należą ks. Ezdraszowa, Nehemijaszowa, Estery, Daniela, a przede wszystkim cztery Ewangelie. Liczne są również w niej listy, jak np. listy S w. Pawła i ogólne listy. Wiele też jest opowiadań,
kol. 2
w które Biblia obfituje. Na dowód tego przypominamy opowiadanie o stworzeniu człowieka, jego próbie i upadku, o potopie i o życiu Starożytnych Godnych. Biblia posiada również prawne dokumenty, o czym świadczą prawa Mojżeszowe. Genealogiczne wywody znajdują się w obfitości w Biblii, szczególnie w 1Kronice. Są też w Biblii pierwszorzędne rozprawy, których przykładami są listy do Żydów i Rzymian. Biblia zawiera również pisma filozoficzne, jak np. Przypowieści i Kaznodziei Salomonowego. Liczne są również epigramy, pełno ich jest w Przypowieściach, podczas gdy ich przykłady są rozsiane hojnie po całej Biblii. Znajduje się w Biblii wiele kazań, których pięknymi przykładami są kazania na górze (Mateusza 5—7), ostatnie kazanie Pańskie (Jan 13—16), kazania Piotra wypowiedziane w Zielone Świątki i w Cezarei oraz przemówienia Pawła w Antiochii i w Atenach. Największą mową wszystkich czasów jest mowa Mojżesza w 5 ks. Mojżesza, szczególnie gdy spojrzymy na nią w świetle poprzednich czterdziestoletnich doświadczeń Izraela i bliskiego odejścia jego ukochanego wodza. Potępienie przez Jezusa nauczonych w Piśmie i Faryzeuszy u Mateusza 23 jest niezrównane w całej literaturze oskarżeń, nie wyłączając Demostenesa Filipik i mowy Cycerona przeciw Katylinie. Mowa prawna ma jeden z najświetniejszych przykładów w mowie obrończej Św. Pawła przed Festusem i Agrypą. Apele męczeńskie są olśnione blaskiem w apelu Szczepana w Dziejach 7. Humorystycznej literatury natomiast nie znajdziemy na szerszą skalę w Biblii, choć zawiera ona tu i ówdzie iskry humoru, szczególnie np. w sposobach wykpienia Filistynów przez Samsona i żartach na ten temat, w skierowaniu Saduceuszów i Faryzeuszów przez Św. Pawła od uderzenia na niego do kłótni między nimi powodującej, iż zapomnieli o walce z nim, kiedy stał przed Sanhedrynem w celu odpowiedzenia za swoje życie. Jest także posępny humor w sposobach Bożych niweczenia przeciwników np. Faraona, Sisera, Absaloma, dwóch Herodów, itd. Większość żartów w Biblii jest stracona w tłumaczeniu z powodu braku żartobliwych wyrażeń w języku angielskim odpowiadających wyrażeniom greckim i hebrajskim.
Stary Testament jest bogaty w poezję. Poezja hebrajska jednak jest zupełnie odmienna od nowoczesnej poezji europejskiej i amerykańskiej, która opiera się na pewnych rodzajach miar poetyckich w wierszach i zazwyczaj kończy się rymami na końcu każdego wiersza. Rytm dźwięku jest podstawą poezji europejskiej i amerykańskiej, podczas gdy rytm myśli jest podstawą poezji hebrajskiej. Tak więc w samej swej istocie poezja hebrajska jest oparta na piękniejszej podstawie niż niebiblijna poezja. Jeśli chodzi o skomplikowanie struktury i głębię oryginalności poezja hebrajska przewyższa nieskończenie poezję narodów Chrześcijaństwa.